Alles mag, onder de vlag van een kerkgenootschap

Nieuwe kerken Tijdens de tweede lockdown hebben tientallen vooral spirituele groepen een kerk opgezet om legaal bij elkaar te kunnen blijven komen. Ze hebben namen als De Beweging Van Het Leven, De Tempel van de Oervrouw en De Universele Geest.

• Ruben Altena Dagblad Trouw

25 juli 2021 Leestijd 4 minuten

In een kasteelzaal van 1.200 vierkante meter gaan zo’n tweehonderd mensen op in de muziek. De deuren staan open. Zonder te praten, zonder alcohol en zonder telefoon in de hand laten ze zich meevoeren op dan weer meditatieve, dan weer ecstatische muziek. Het is 13 juli, de clubs zijn net opnieuw gesloten. Het is ook geen evenement, dan hadden er vaste zit- of staplaatsen moeten zijn en had een bewijs van vaccinatie of testen getoond moeten worden. Dat is niet gebeurd. Ook hadden ze dan niet mogen blijven slapen.

Het meerdaagse Ecstatic Dance Festival Holland is echter geen evenement, maar een religieuze bijeenkomst. De initiatiefnemers hebben dit festival vaker georganiseerd, maar nu voor het eerst vanuit een nieuw opgericht kerkgenootschap, Salmagundi. Het programma omvat naast dans ook concerten, meditatie, yoga, massage en een cacaoceremonie.

Maar de vraag vooraf of mensen klachten hadden, en de beschikbaarheid van zeshonderd zelftests, konden het coronavirus niet buiten houden, bleek toen een van de bezoekers op de laatste avond positief testte. Zeker 34 mensen bleken besmet na het festival van deze nieuwe ‘kerk’.

Kerk tijdens de pandemie

NRC sprak met de oprichters van tientallen kerkgenootschappen die tijdens de coronapandemie opgericht zijn. Belangrijke reden daarvoor was dat een kerkgenootschap de vrijheid heeft in groepsverband bijeen te komen. Tijdens de eerste lockdown, vanaf half maart 2020, mochten geen evenementen georganiseerd worden en mochten thuis maximaal drie mensen worden ontvangen. Tijdens de tweede lockdown, vanaf 15 december, mochten groepen niet bij elkaar komen, ook thuis en buiten niet. Religieuze bijeenkomsten werden echter uitgezonderd; er waren geen beperkingen in de groepsgrootte, er was geen mondkapverplichting.

De kerken heten bijvoorbeeld De Beweging Van Het Leven en De Tempel van de Oervrouw

De nieuwe kerkgenootschappen hebben namen als De Beweging Van Het Leven, De Tempel van de Oervrouw en De Universele Geest. Ze hebben meestal geen binding met een traditionele religie, maar zitten in de hoek van de moderne spiritualiteit.

Onder de vlag van deze kerkgenootschappen vinden allerlei activiteiten plaats, bijvoorbeeld meditatieve concerten, dansavonden, lezingen en praatgroepen. Sommige groepen organiseren nu betaalde activiteiten onder de vlag van hun kerk, die voorheen georganiseerd werden door een bedrijf, bijvoorbeeld yogacursussen of sjamanistische ceremonies. Een band uit Nijmegen vormde zich om tot kerkgenootschap om legaal samen te kunnen blijven spelen. Ze konden als kerkgenootschap een zaaltje huren om voor vrienden op te treden, terwijl op de deur een briefje hing dat er een religieuze bijeenkomst bezig was.

Licht in Zicht

Britta Spreeuwenberg organiseerde al jaren vanuit haar spiritueel centrum lezingen en meditatiesessies. „Tijdens de eerste lockdown merkte ik een grote behoefte aan verbinding. Toen ben ik avonden gaan organiseren waar mensen hun hart konden luchten. Het was lachen en huilen die eerste avond en we zijn wekelijks bij elkaar blijven komen.” Toen deze groep in december niet meer bij elkaar kon komen, schreef ze de Community Licht in Zicht als kerkgenootschap in bij de Kamer van Koophandel. Toen mocht het wel weer. „We komen bij elkaar in een kring, we mediteren en we steken onze ‘communitykaars’ aan – wie die in handen heeft, kan zijn of haar verhaal doen.”

Ook de meerdaagse workshop zenmeditatie en Japans inktschilderen wordt nu georganiseerd onder de vlag van een kerkgenootschap, de op 1 januari 2021 opgerichte Dōji Zengroep. De workshop wordt gegeven in een gebouw in Katwijk. Een van de oprichters, Sonja Nijon, zegt: „Tijdens de tweede lockdown konden we niet meer terecht in de kerk die ons onderdak had geboden, en zelfs thuis mochten we niet meer samenkomen. De coronaregels dwongen ons creatief te zijn. We voelen ons geen kerk, maar als kerkgenootschap kunnen we als groep bij elkaar komen en hebben we geen verplichte vergaderingen, zoals bij een vereniging.”

Een andere pas opgerichte kerk is de Church Of Own Body And Soul. Een van de bestuursleden is Jan Engel, broer van Viruswaarheid-voorman Willem Engel. De kerk voorziet haar leden van een geloofsverklaring, als bewijs dat ze vanwege hun geloof geen mondkapje hoeven te dragen. De kerk wil in de toekomst met donaties stukken grond kopen om daarop zelfvoorzienende gemeenschappen te stichten om leden de keuze te bieden zich te onttrekken aan ‘het systeem’. Zonder opgelegde vaccinaties en testen.

Tijdens de eerste lockdown merkte ik een grote behoefte aan verbinding

Britta Spreeuwenberg Community Licht in Zicht

Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) maakte in oktober afspraken met het CIO (het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken) – waarin de meeste Nederlandse kerken samenkomen – om te overleggen over de coronamaatregelen. De grootste kerken spraken af met maximaal dertig mensen bij elkaar te komen. Maar deze afspraken waren niet bindend.

Een enkele nieuwe kerk liet zich dan ook niet beperken door de maximale groepsgrootte. Een kerk kwam meermaals met ongeveer zeventig mensen bij elkaar, zonder mondkapjes en met onderling handen schudden en knuffelen.

Het kabinet stuurde april 2021 een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer dat gemeenten de mogelijkheid biedt bij een corona-uitbraak ook kerken voor tien dagen te sluiten. Ook moeten mensen – nu al – ook binnen kerken anderhalve meter afstand houden. In de meeste van deze nieuwe kerkgenootschappen gebeurt dat, maar er zijn ook organisaties die dit niet willen opleggen.

Het ministerie zegt dat het uiteindelijk aan de rechter is te bepalen wat als religie of levensbeschouwing mag gelden. Vanwege de scheiding tussen kerk en staat kan de overheid geen definitie van een kerk vastleggen. Wel verwijst het ministerie naar jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, waarin staat dat geloofsopvattingen bijvoorbeeld een ‘zeker niveau aan overtuigingskracht, ernst, samenhang en belang bereikt hebben’. In 2018 oordeelde de Raad van State dat die ernst ontbrak bij de Kerk van het Vliegende Spaghettimonster, toen een Nijmeegse aanhanger van het ‘pastafarisme’ stelde dat hij vanwege zijn geloof alleen met een ‘heilig vergiet’ op zijn hoofd op de foto wilde voor een paspoort.

Toekomst

Of deze nieuwe kerkgenootschappen lang zullen blijven bestaan, is de vraag, nu je ook buiten de kerk weer in groepen samen mag komen. Verschillende initiatiefnemers zeggen dat het kerk-zijn zoveel betekenis heeft gekregen, dat zij onder die vlag door willen gaan.

In maart probeerden buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) van de gemeente Breda binnen te komen bij een concert en dansavond georganiseerd door een kerkgenootschap, omdat ze aanwijzingen hadden dat coronaregels overtreden werden. Het lukte niet een kijkje te nemen, omdat ze niet achter de locatie konden komen. De organisator, de Church of Intuitive Music, meent dat de religieuze bijeenkomsten binnen de regels worden georganiseerd. Dymphi Peeters richtte de kerk in december op om met maximaal dertig mensen bijeen te komen. „Ik maak dan wat ik medicijnmuziek noem, geïmproviseerde muziek bij extatische danc avonden, waarvan mensen in een soort trance raken en in stilte op blote voeten dansen. Ik had afgelopen winter het gevoel dat ik gevraagd werd in een tijd waarin mensen het moeilijk hadden mijn tribe samen te brengen.”

Nawoord
Op een avond toen ik aan het koken belde journalist Ruben Altena en wilde me meteen interviewen.
Het leek me leuk om te vertellen over mijn weg naar het oprichten van een tempel. Een langgekoesterde wens van me, dat deze er zou zijn. Ik gaf aan dat ik de volgende ochtend niet zou kunnen, maar wel in de middag. Hij belde de volegnde ochtend (?) en er is nooit een interview geweest.
Nicola